Burgerinitiatief? Schrijf geen plan!

Geplaatst op 15 januari, 2017 

Afgelopen dinsdag was ik bij de ‘Raadsbijeenkomst participatie en samenwerking’, een bijzonder interessante avond op de Oosterhoutse prachtplek Catharinadal die begon met dit filmpje over de rol en betekenis van de drie buurtbeheerders van de gemeente Oosterhout:


 

Even voorstellen
De ‘Raadsbijenkomst participatie en samenwerking’ was georganiseerd door Eric Kaarsemaker, raadsgriffier van de gemeente Oosterhout, daarbij ondersteund door Igno Pröpper van Partners+Pröpper.

Verder waren bij deze avond aanwezig uiteraard de leden van de gemeenteraad Oosterhout en een groep zogenaamde ‘initiatiefnemers’, Oosterhouters die zich via burgerinitiatieven inzetten voor hun buurt, wijk of stad.

Naast initiatiefnemers uit de Beemdenbuurt, Houthaven, Vrachelen, Slotjes-Oost, Oosteind en Den Hout, mocht ik namens Oosterheide meedoen. Na het filmpje mochten we ons als initiatiefnemers in 1 minuut voorstellen aan de raadsleden.

Ik heet Peter de Kock en woon in Oosterheide. Sinds drie en een half jaar ben ik in Oosterheide betrokken bij tal van initiatieven en projecten waarvan het bijenlint, bloemen zaaien voor de bijen, het massaal opruimen van zwerfafval en de buurtmoestuin de bekendste zijn.

Deze activiteiten hebben met elkaar gemeen dat ze leuk zijn om te doen en ook nuttig zijn want groen en schoon dragen bij aan veiligheid en leefbaarheid.  Maar wat belangrijker is: ze zorgen ervoor dat we weer een band krijgen met elkaar en met onze wijk.

Die band is in een wijk als Oosterheide hard nodig want Oosterheide is een wijk met grote verschillen: arm en rijk, analfabeet en opgeleid, eenzaam en verbonden,

We kunnen het allemaal goed hebben maar daarvoor hebben we wel een band met elkaar nodig. 

Die band wordt alleen maar belangrijker als in de nabije toekomst grondstoffen steeds schaarser worden en de effecten van de klimaatveranderingen zich pijnlijk laten voelen. We hebben elkaar dan hard nodig om met elkaar te delen wat er is en om samen creatieve, groene en duurzame oplossingen te bedenken. Niet eens zozeer voor onszelf maar vooral voor onze kinderen en kleinkinderen bij wie we ecologisch zwaar in het krijt staan.  

 Waar ik blij van wordt zijn alle mensen waarmee ik de afgelopen jaren in contact ben gekomen. Wat ik betreur is dat ik hier niet veel eerder mee begonnen ben en dat dit proces niet 10x zo snel gaat maar daar komt na vanavond ongetwijfeld verandering in.

Voorbereiding.
De initiatiefnemers waren een week eerder al bij elkaar gekomen samen met Eric en Igno om de avond met de gemeenteraad voor te bereiden. Daarbij was voornamelijk een inventarisatie gemaakt van onze successen en klachten. Deze voorbereidende avond was er eentje die flink knetterde in de zin van passie, betrokkenheid en de enorme drive om initiatieven voor elkaar te krijgen.

En afgelopen dinsdag vond dan de ‘Raadsbijeenkomst participatie en samenwerking’ plaats met als één van de doelstellingen: het ontwikkelen van een gemeenschappelijk beeld over samenwerking tussen gemeentebestuur en de samenleving en de rol van de raad.  Interessant, dat zeg ik je.

Speed daten
Een rondje speed daten, voor mij het leukste onderdeel van de avond. De raadsleden mochten bedenken wat voor burgerinitiatief zij zelf als burger zouden willen nemen en daarbij kwamen tal van mooie initiatieven voorbij zoals: fruitbomen planten op plekken met openbaar groen, kleinschalige ontmoetingsplekken in de wijken, de Antoniuskerk als poortgebouw voor de Heilige Driehoek, het Slotjesveld veranderen in stadstuinen en een pizza oven in Den Hout.

Hierover mochten de raadsleden advies inwinnen bij de initiatiefnemers waarbij ik al meteen een groep enthousiaste raadsleden bij me kreeg over het veranderen van het Slotjesveld in stadstuinen.

Met de buurtmoestuin Oosterheide heb ik wel wat fouten gemaakt en geleerd: begin klein, laat het aantal vierkante meters evenredig groeien met de omvang van de community en zorg voor draagvlak. Begin desnoods met één vierkante meter want dat is beter dan een paar honderd vierkante meter en erachter komen dat je te weinig mensen hebt of dat er amper draagvlak is.

En wat hele grote initiatieven betreft zoals de Antoniuskerk: ga erover bloggen als begin, ga je dromen, ideeën en ambities delen.

Maatschappelijke initiatieven om samen aan te bouwen
Later op de avond werden we aan de hand van vier thema’s in groepjes gesplitst:

  1. Initiatieven openbare ruimte – zelf invulling geven aan eigen leefomgeving.
  2. Maatschappelijk vastgoed – accommodatie om maatschappelijk nuttige initiatieven te ontplooien.
  3. Baanbrekende initiatieven in het sociale domein – die niet passen binnen bestaande patronen (en wellicht invulling geven aan de gevraagde ‘transformatie’).
  4. Buurtbudget en buurtdemocratie – zelf keuzes maken over directe leefomgeving.

Elk groepje bestond uit twee initiatiefnemers en een aantal (6 – 8) raadsleden. Als ik mezelf had kunnen opsplitsen had ik graag meegedaan aan thema 1,2 en 4 en kreeg samen met Miranda van Bragt het maatschappelijk vastgoed toegewezen.

Dat was een logisch vervolg op onze voorbereiding van een week eerder waarbij Miranda onder andere het project ‘Galvanitas’ had ingebracht en ik het gebruik van de leegstand van het voormalige pand van de wijkbieb Oosterheide.

De bedoeling was om over deze thema’s al bouwend in gesprek te gaan en niet te gaan discussiëren.

Maatschappelijk vastgoed.
Met het maatschappelijk gebruik van het leegstaande pand van de voormalige wijkbieb Oosterheide als voorbeeld, liep de bouwsessie met de raadsleden vrijwel meteen dood.

In plaats van samen te bedenken wat er zoal mogelijk is met dit pand, ontstond vrijwel meteen een politieke discussie over oud zeer uit de tijd van de misstanden met de buurthuizen, het  beleid deze te sluiten en hiervoor in de plaats drie activiteitencentra te laten runnen door Surplus Welzijn. In plaats van vooruitkijken naar mogelijkheden, werd tien jaar achterom gekeken.

Mijn suggestie om bijvoorbeeld te kijken naar de mogelijkheden van een bewonersbedrijf, een sociale onderneming gerund door betrokken bewoners, viel in onvruchtbare aarde.

Na een korte pauze besloten Miranda en ik daarom het onderwerp wijkbieb te laten voor wat het is en van gedachten te wisselen over het project ‘Galvanitas’, het maatschappelijk gebruik van het pand waar vroeger Galvanitas in zat, een bijzonder bedrijf dat helaas failliet is gegaan. Een pand met enorme mogelijkheden, bijvoorbeeld als industriële en creatieve maakplek waar jongeren met hulp en begeleiding vaardigheden kunnen leren om zelfstandig dingen te maken.

Met dit onderwerp ontstond wel de zo gewenste meebouw-mindset, misschien omdat dit pand geen eigendom van de gemeente is en het daarom wat makkelijker was er ideeën voor te bedenken. Zo werd geopperd dat dit pand industrieel erfgoed kan worden en een regelarme zone waardoor ruimte ontstaat voor de initiatieven die Miranda ermee voor ogen heeft.

Schrijf geen plan.
Gelukkig bleek later dat de andere thema’s, 1,3 en 4, wel konden rekenen op constructief meedenken. Het maatschappelijk gebruik van het voormalig pand van de wijkbieb kon dit helaas niet.

Achteraf van mij een ongelukkige keuze dit pand als voorbeeld te nemen. Alle partijen hadden een politieke historie met dit pand waar ze (nog) niet los van willen komen.

Begin 2015 kreeg de gemeente Oosterhout een mooi plan in de schoot geworpen: Het ‘open source huis’ Oosterheide, een initiatief van Rob Beckers, onder andere bekend van de Ruilhandel Oosterhout, en waar ik samen met andere betrokken inwoners van Oosterheide aan mocht bijdragen. Ik citeer de inleiding van dit plan:

Eind 2015 komt het pand waar momenteel de wijkbibliotheek Oosterheide in is gevestigd leeg te staan. Dit vanwege het sluiten van de wijkbibliotheek Oosterheide en de integratie van wat wordt genoemd een bibliotheekfunctie in activiteitencentrum de Bunthoef.

Een leegstaand pand is een verarming voor de wijk, vooral als na verloop van tijd de effecten van verwaarlozing zichtbaar worden. Zoals Malcolm Gladwell in zijn boek ‘The Tipping Point’ uiteenzet kan dit op termijn andere en verdergaande vormen van verwaarlozing aantrekken. Maar het kan ook andersom….

Gemeentelijk vastgoed: leegstand of verzorgd en gebruikt door de wijk?

Daarom willen wij als actieve en betrokken burgers graag zorg dragen voor dit pand. Zorg dragen in de vorm van bijvoorbeeld ramen lappen, het omliggende groen onderhouden, het speeltuintje schoon houden, het interieur stofvrij houden en eenvoudige reparatiewerkzaamheden uitvoeren, zaken die met minimale middelen en maximaal enthousiasme realiseerbaar zijn.

In ruil hiervoor en in aansluiting hierop, willen wij dit pand gebruiken op een wijze die typerend is voor de huidige tijdgeest. Hierover gaat dit plan: het creëren van een open source huis waar de wijk zelf het eigenaarschap over heeft. Open source naar analogie van open source software: een huis waar iedereen die dat wil kan bijdragen, vormgeven, invullen en veranderen.

Dit plan werd in september 2015 door de gemeente Oosterhout afgewezen: we zouden een concurrent voor de Bunthoef worden en dat was niet gewenst.

Ik heb dit nooit zo goed begrepen. Burgerinitiatieven denken niet in termen van concurrentie maar in termen van een buurt of wijk vooruit helpen. Burgerinitiatieven laten zich ook niet naar een plek dirigeren die gerund wordt door een welzijnsorganisatie.

In de geest van participatie en samenwerking was het fijn geweest als ons toen bijvoorbeeld was verteld: leuk idee om zorg te dragen voor dit pand maar kunnen jullie misschien een andere invulling bedenken? Of als ons in november 2016 toen de ruiten van dit pand werden vernield, alsnog zou worden gevraagd of we voor dit pand willen zorgen.

Na de discussie afgelopen dinsdag ben ik dit wel gaan begrijpen: dat een burgerinitiatief dit pand na vertrek van de wijkbibliotheek te mogen gebruiken van begin af aan totaal kansloos was, nog steeds kansloos is en nog lange tijd kansloos zal blijven. Reden: achterom kijken in in plaats van vooruit kijken naar mogelijkheden. En ook teveel kijken naar beleid in plaats van naar de vraagstelling: wat heeft een wijk als Oosterheide nodig?

Achteraf was het een fout dat we hier begin 2015 een plan voor indienden bij de gemeente. Een raadslid zei afgelopen dinsdag gekscherend nog dit: weet je wat ik met een plan doe, dat komt onderop de stapel.  

In welke mate dit werkelijk gekscherend was bedoeld weet ik niet. Wel heb ik geleerd dat we bij de gemeente helemaal geen plannen moeten indienen als het gaat om burgerinitiatieven. Met plannen bedienen we de gemeente juist in de comfort zone. Stukken lezen, daar oordelen en een mening over vormen, beren op de weg zien, dat is waar de gemeente doorgaans goed in is.

Wat initiatiefnemers veel beter kunnen doen, is de gemeente verleiden. Bijvoorbeeld door ambtenaren, raadsleden en/of wethouders, mee te nemen naar een succesvol soortgelijk initiatief in de regio en ze daar te laten zien, voelen en ervaren, hoe geweldig mooi, leuk, nuttig en bijzonder zo’n initiatief kan zijn.

Vast in het systeem
Een andere interessante opmerking die ik hoorde afgelopen dinsdag is dat ook een gemeenteraad behoorlijk vast zit in een systeem en maar weinig ruimte heeft.

We hebben in Oosterhout 31 raadsleden en om het systeem te veranderen hebben we er maar enkele nodig met de mindset van een burgerinitiatiefnemer: spleten, kieren en scheuren in het systeem zoeken, daar een vette koevoet tussen willen steken en de boel oprekken.

Als je het mij vraagt is dit de essentie van de hele avond: welke raadsleden gaan dit doen, wie gaat helpen kantelen?

Bewaard onder Mening

Tags: , , , , ,

Reacties

2 Reacties to “Burgerinitiatief? Schrijf geen plan!”

  1. Walther on januari 15th, 2017 08:50

    Heel mooi geschreven stuk. Dat idee voor Galvanitas, daar kan ik alleen maar achter staan. Ik moet gelijk denken aan STEK, Spoorzone 013 of Strijp. Bovendien zullen veel creatieve mensen er gebruik van willen/kunnen maken.

    Hoe dan ook, politieke partijen moeten oud zeer los kunnen laten. Dat zaken niet hadden mogen gebeuren is misschien wel waar maar gebeurd is gebeurd, nu verder, vooruit kijken. Achterom kijken leidt nergens toe.

  2. Peter de Kock on januari 15th, 2017 16:16

    @Walther dank je wel. Je noemt ook precies een paar mooie en passende voorbeelden van projecten waar je raadsleden en/of ambtenaren mee naar toe zou kunnen nemen. Ik zat net te bedenken dat misschien een mooi inspirerend filmpje ook kan helpen bij het verleiden.

Laat je reactie achter!