Capt.ZAPpoz over zwerfafval en de impact van gebundelde kracht

Geplaatst op 1 juni, 2019 

Ik heb een zwak voor gewone onopvallende mensen die dan ineens iets opmerkelijks doen waardoor ze wel van een ander planeet lijken te komen. Maar ze komen niet van een andere planeet, ze komen van hier, van de aarde. Het enige wat ze doen is hun hart volgen.

In het Floralia park in Oosterheide sprak ik met zo iemand: Jan Daamen, ook wel bekend als Capt.ZAPpoz. Zwerfafval opruimend Oosterhout heeft Jan leren kennen als die man in die rode jas die, als er in Oosterhout ergens zwerfafval wordt opgeruimd, van de partij is om mee te helpen. Zijn grijpstok maakte al snel plaats voor zijn smartphone waarmee hij elk stukje zwerfafval dat hij opruimt, registreert en vastlegt met behulp van Litterati. Meer dan 50.000 stuks inmiddels.

Capt.ZAPpoz, een bekende verschijning in Oosterhout en ook ver daarbuiten. Mag ik je voorstellen…..

Karakteristiek ’to the max’: Capt.ZAPpoz en Litterati

Peter: Hoe ben jij begonnen met het opruimen van zwerfafval?

Jan: In 2015 merkte ik op een gegeven moment dat ik pijn kreeg in mijn linkerbeen als ik wat verder moest lopen. Ik moest naar kantoor in Gouda en de bushalte was opgebroken dus ik moest een halte eerder of later uitstappen, dat was net wat verder dan ik normaal liep en dat deed gewoon pijn. Ik bewoog in die tijd weinig en werkte veel thuis, maar dat je van zo’n klein stukje pijn kreeg, dat vond ik toch een beetje raar.

Een paar maanden later was er op tv een programma over etalagebenen en ik herkende alle symptomen. Via mijn huisarts kwam ik terecht bij een vaatchirurg in Breda. Gelukkig hoefde ik geen operatie zoals dotteren, er was een goede werkzame therapie en dat was looptraining.

Doordat ik ben gaan lopen, zag ik pas wat een troep er in de bermen en op straat lag. Daar ergerde ik me aan maar deed verder niks behalve potverdorie zeggen.

Op een gegeven moment was ik een beetje overtraind geraakt en moest ik even stoppen met lopen. Ik mocht wel fietsen en heb me toen aangemeld bij de Fietsersbond. Het leek me wel wat om de online routekaarten bij te werken waarmee je fietstochten kunt plannen. Als onderdeel daarvan ging ik op onderzoek naar een fietsplan van de gemeente Oosterhout. Via de website van de gemeente zag ik toen ineens iets over ZAPpers, ZwerfAfval Pakkers. Daar had ik nog nooit van gehoord, het leek me wel gaaf en zo ben ik er ingerold.

Kort daarna, in oktober 2016, gaf René Rövekamp in Oosterheide in de Blikken van Stichting Bock een presentatie voor alle ZAPpers in Oosterhout. Ik ben me daarna gaan oriënteren op het Internet en zo kwam ik Litterati tegen en Dirk Groot.

Peter: Wat was voor jou de overweging om Litterati te gaan gebruiken?

Jan: Dirk Groot was er toen al fanatiek mee bezig en René Rövekamp had er tijdens zijn presentatie ook over gesproken dus ik wilde het gewoon eens proberen. In het begin vond ik het maar niks want je raapt 4x zo weinig op als je van elke dingetje een foto moet maken maar ik ben het wel blijven doen. Pas na de lezing van Peter Siegel tijdens de bijeenkomst voor alle Oosterhoutse ZAPpers in het Floralia park in juni vorig jaar en waar ik toen een presentatie over Litterati heb gegeven, ben ik echt fanatiek met Litterati aan de slag gegaan.

”Ik ben sinds 2015 bezig met zwerfafval rapen en het is ondertussen 2019 en ik raap nog steeds. Oprapen helpt niet om het probleem op te lossen”

Peter: Waarom vind jij het belangrijk om Litterati te gebruiken als je zwerfafval opruimt?

Jan: Ik ben sinds 2015 bezig met zwerfafval rapen en het is ondertussen 2019 en ik raap nog steeds. Oprapen helpt niet om het probleem op te lossen. Er zal altijd afval zijn maar er is ook vermijdbaar afval. Dat wat wij oprapen en wat eigenlijk niet opgeraapt had hoeven worden, daar zet ik me voor in, om vooral plastic flesjes en blikjes uit de afvalstroom te halen omdat die schadelijk zijn. Als we daar toch eens statiegeld op kunnen krijgen….

Ik dacht eerst wat maakt statiegeld nou uit maar als je leest hoe effectief dat in het buitenland is, Duitsland, Denemarken, Noorwegen, Zweden….. Dat moeten we hier ook echt voor elkaar krijgen.

Vorig jaar waren we erg hoopvol over de invoering van statiegeld maar in maart kregen we van de verantwoordelijke Staatssecretaris een knietje in ons kruis. We blijven gewoon doorstrijden en daarom werd voor mij het vastleggen van zwerfafval zo belangrijk. Ik ben het op een andere manier gaan bekijken: dat ik een rechercheur ben, iemand van de sporendienst die alle slachtoffers eerst zorgvuldig in beeld brengt en pas daarna laat afvoeren naar een ziekenhuis of kerkhof. Misschien is het ergens nu wel schoon maar als je terug in de tijd kunt kijken wat er allemaal gelegen heeft… En dat kan ik met de Litterati database aantonen.

Het antwoord op het knietje van de Staatssecretaris: data, data en nog eens data op weg naar statiegeld.

Peter: Waarom is het belangrijk dat we die data over zwerfafval hebben?

Jan: Je kunt er verschillende dingen mee doen. Op klein niveau kun je ermee naar de gemeente. Bijvoorbeeld als je merkt dat er op een bepaalde plek veel afval ligt. Misschien komt dat omdat er geen prullenbak is.

Bij een bushalte heb ik een meting gedaan omdat er zoveel peuken lagen. Dat was voor mij een goede aanleiding om wat vingeroefeningen met Litterati te doen. Ik deed een nulmeting: alle peuken opgeraapt en in beeld gebracht met Litterati. Dat deed ik daarna zo’n beetje wekelijks. Tijdens dit onderzoek kwam er een peukentegel, via Litterati onderzocht ik het effect en dat viel enorm tegen.

Ik denk dat zo’n peukentegel wel kan helpen maar je moet ‘m wel op een plaats leggen waar mensen schuilen en dat is niet buiten de overkapping van de bushalte maar erbinnen. Bovendien moet er aandacht besteed worden aan een oproep aan rokers om peuken niet zomaar weg te gooien maar deze in het putje te doen.

Dit was dus zo’n projectje waarbij je Litterati kunt inzetten. Uiteindelijk kun je er veel grotere dingen mee doen, je draagt bij aan een grote internationale database. Daarmee kun je bijvoorbeeld in beeld brengen van welke fabrikanten de verpakkingen afkomstig zijn die we op straat aantreffen en dat helpt weer om producentenverantwoordelijkheid uit te breiden. Nu is het vaak zo dat fabrikanten ons iets aanbieden in een bepaalde verpakking die wij dan maar moeten accepteren of niet en als we het product accepteren, is het ineens ons probleem om van dat afval af te komen.

Peter: Heb je met jouw data wel eens contact gehad met fabrikanten?

Jan: Ik heb bijgedragen aan het Antaflu experiment. Ik heb heel wat Antaflu verpakkingen geraapt en vastgelegd in Litterati en met die data is Dirk Groot naar Pervasco gestapt, de maker van dat snoepje. Pervasco heeft beloofd binnen één jaar over te stappen op een papieren wikkel. Dat is een harde toezegging waar ook Merijn Tinga bij aanwezig was samen met een gerechtsdeurwaarder. Daarmee is het geen loze belofte van de fabrikant maar iets concreets waar we op terug kunnen komen.

”En het is het probleem van ons allemaal en we kunnen er ook allemaal iets aan doen.”

Peter: Veel mensen wijzen als het gaat om zwerfafval vaak naar de schoolgaande jeugd. Is dat zo, zijn zij de veroorzakers?

Jan: Dat lijkt mij wat kort door de bocht. Ze dragen eraan bij maar ik vind al dat wijzen maar niks. Zo van: anderen hebben iets gedaan dus is het mijn pakkie-an niet, ik hoef er niks aan te doen, het is mijn probleem niet. En het is het probleem van ons allemaal en we kunnen er ook allemaal iets aan doen.

Je kunt het opruimen of meer bewustzijn creëren. Veel mensen weten niet dat plastic zo lang in de natuur achterblijft. Ze horen er wel steeds meer over, over de plastic soep en walvissen met weet ik veel hoeveel kilo’s plastic in hun maag. Ik zie het zwerfafval alleen maar liggen en wie het dan gedaan heeft, daar kun je over gaan fantaseren maar je weet het niet. Er zit niet altijd opzet achter, onverschilligheid of onachtzaamheid kunnen ook een rol spelen.

Peter: Op het moment dat een verpakking op straat terecht komt, heeft die verpakking al een hele reis afgelegd van productie naar de winkel en verkoop. Hoe zou die keten kunnen bijdragen om het probleem van zwerfafval op te lossen?

Jan: Voor mij is het belangrijkste dat we stoppen met plastic voor eenmalig gebruik want dat is het schadelijkste, daar richt ik mij op. Plastic dat misschien enkele seconden wordt gebruikt en daarna 10, 20, 100, 200, 500 jaar blijft liggen als niemand het opruimt. Je kunt aan de producentenkant bekijken of er andere materialen zijn die duurzamer zijn. Plastic is een grondstof die heel lang meegaat, eigenschappen die je kunt gebruiken voor bijvoorbeeld protheses voor benen of een kunstgebit, iets wat 50 of 100 jaar mee moet gaan.

Zwerfafval kun je ook opruimen in zakken die gemaakt zijn van zwerfafval

Peter: Wat jou betreft hoeven we geen oorlog tegen kunststoffen te gaan voeren?

Jan: Nee. Maar ga het niet gebruiken voor dingen die je maar heel kort nodig hebt, verzin daar iets anders voor. Gebruik bij voorkeur net als vroeger ook seizoengroenten zodat we geen producten verpakt in plastic vanuit een ander land hiernaar toe moeten transporteren. We moeten waarde toekennen aan verpakkingen, bijvoorbeeld via statiegeld. Dat gaat niet op elk product natuurlijk maar waar het wel op kan zijn plastic flesjes en blikjes. Dat scheelt gewoon 40% van wat wij aan zwerfafval vinden. Als het waarde heeft lijkt het me sterk dat mensen het dan nog weggooien. En als ze het wel weggooien, dan heeft het voor iemand anders waarde om het op te rapen.

Peter: Nu die speler in het midden, die winkelier. Wat zou nou een grote supermarktketen kunnen doen?

Jan: In de strijd voor statiegeld zijn zij een verliezer omdat zij fysieke ruimte moeten inleveren om meer statiegeldautomaten weg te zetten. En omdat zij een grote speler in de keten zijn, gaat dat waarschijnlijk om grote bedragen. Maar die automaten hoeven in mijn beleving niet alleen in winkels te staan maar kunnen ook op tal van andere plekken staan zoals bij sporthallen, trek het breder en kijk naar landen waar statiegeld al succesvol is en hoe het daar gaat.

Peter: Heb je wel eens iemand aangesproken op het veroorzaken van zwerfafval?

Jan: Nee, ik heb nog nooit gezien dat iemand iets weggooide maar er zijn wel situaties dat ik niet bij het delict ben maar wel voor 99,99% zeker ben. Dat is bijvoorbeeld het geval met een plek in het bos aan de Oude Bredase Baan waar veel bierblikjes en bierflesjes worden achtergelaten. Van mij mag daar gerust bier worden gedronken maar neem daarna wel je afval mee. Ik ruim er soms 200 blikjes en flesjes op die in de greppel worden achtergelaten.

Ik heb de wijkagent gevraagd of hij met me mee wilde denken over maatregelen. Ik kreeg daar goede reactie op zoals dat er wat vaker met de motor gepatrouilleerd zou worden. De wijkagent is er op een vrijdagmiddag langsgereden en trof daar 4 of 5 mensen aan. Hij heeft hun personalia opgenomen en ze op het hart gedrukt dat ze hun blikjes weer mee terug moesten nemen. Dat vond ik al heel wat.

Peter: Zie jij sindsdien verbetering?

Jan: In eerste instantie was er een schrikeffect, dat heeft een week geduurd en daarna begon het weer opnieuw. Niet zoveel als voorheen, ik denk dat we vaker zo’n actie moeten doen.

Peter: Je kent via Twitter vast wel Toon Eerdekens. Toon wil hetzelfde als wij, namelijk schoon, maar Toon bekijkt het anders: je moet juist alles laten liggen want door het op te ruimen zit je juist de fabrikanten te helpen om lekker door te gaan met wat ze al die tijd gedaan hebben. Hoe zie jij dat?

Jan: Ik kan het niet laten liggen. Zichtbaar maken van wat er op straat ligt vind ik prima, ik doe dat in de virtuele wereld via Litterati door alle foto’s te posten van wat ik opruim. Ik wil er ook steeds meer mee gaan doen zoals politieke partijen ondersteunen met rapporten gebaseerd op die data.

Peter: Jij registreert bijna alles wat je opruimt met Litterati maar de meeste ZAPpers doen dat niet. Ben je dan niet bang dat we de industrie in 2021 laten wegkomen zonder statiegeld door met zoveel mensen fanatiek te ZAPpen?

Jan: Nee, die angst heb ik niet. Ik moet elke dag rapen dus wat ik raap is een druppel op een gloeiende plaat en zonder statiegeld blijft die plaat heus wel gloeien.

Peter: De reductie van 70 – 90 procent in 2021 waar de industrie mee aan de slag moet, zie jij dat gebeuren?

Jan: De industrie is op dezelfde manier bezig zoals ze dat al lang doen. Zo volg ik Zwerfie Rotterdam waar een proef loopt met meer afvalbakken. De doelstelling is dat daardoor meer zwerfafval opgehaald wordt. En dan gaan wij meten en dan blijkt dat dit helemaal niet helpt, wij ruimen daar nog steeds meer op dan het landelijk gemiddelde. Het is dus niet succesvol en zo zijn we al tientallen jaren bezig.

”Wij zijn eigenlijk geen zwerfafval aan het oprapen maar we zijn data aan het verzamelen. Dat is waar ik me mee bezig hou.”

Peter: Behalve zapper ben je sinds kort ook Plastic Avenger. Wat is een Plastic Avenger en wat is dat voor organisatie?

Jan: Eigenlijk is het gewoon een groep mensen die zwerfafval opruimen. Je voelt je geen held maar blijkbaar ben je een held als je zwerfafval opruimt. En zo zijn er een hoop mensen die zwerfafval oprapen en die dat echt belangrijk vinden en als we die nou eens koppelen aan mensen uit andere disciplines zoals mensen uit de wetenschap die onderzoek doen: hoe schadelijk is al dat plastic voor de gezondheid van de mens, wat is de invloed van plastic in de plastic soep, waar zitten allemaal microplastics in, dat soort wetenschappelijke onderzoeken. Of mensen uit de afvalverwerking, denk bijvoorbeeld aan ontwikkelingen om van plastic weer terug olie te maken. Zo zijn er tal van initiatieven op allerlei gebied en om die aan elkaar te knopen, dat is het idee. Een soort netwerkorganisatie.

In februari is deze bijeenkomst voor het eerst georganiseerd en daar is een manifest uit voortgekomen met vijf actiepunten. Het actiepunt waar ik me op focus is het verzamelen van data. Wij zijn eigenlijk geen zwerfafval aan het oprapen maar we zijn data aan het verzamelen. Dat is waar ik me mee bezig hou.

Peter: Ik zag dat je al 50.000 stuks zwerfafval hebt geregistreerd in Litterati. Ongelooflijk.

Jan: Ik ben in augustus 2017 begonnen met Litterati en vorig jaar in juni heb ik er in het Floralia Park een lezing over gegeven. Dat was tijdens een bijeenkomst voor alle ZAPpers, georganiseerd door de Gemeente Oosterhout. De teller stond toen op 8.800 en nu al op 50.000 en dat gaat flink door.

Peter: Je motieven om te gaan ZAPpen snap ik heel goed maar dat actievoeren, want dit is actievoeren, heb je dat altijd al in je gehad?

Jan: Eigenlijk helemaal niet. Ik ben vrij timide en een introvert persoon. Wel altijd sociaal gevoel gehad maar heb dat door de introvertheid nooit geuit. Ik denk dat ik een beetje open ben gebloeid en uit mijn comfortzone ben gestapt.

”…..verder was het alleen maar mijn hart volgen. Gewoon doen waar je blij van wordt.”

Peter: Nu heb je nog niet zo lang geleden besloten je baan op te zeggen om jezelf fulltime met dit soort werk bezig te houden en ook met klimaatstrijd. Hoe bevalt dat en hoe kom je tot zo’n beslissing Jan? Je baan opzeggen, dat is nogal wat.

Jan: Ik vond het werk dat ik deed echt heel erg leuk. Ik had 29 jaar gewerkt als salaris administrateur bij een accountants kantoor. Mensen kennen mij ook als een echte workaholic, ik deed verder niks anders dan alleen maar werken. Afgelopen jaar zijn wij van softwarepakket gewisseld en dat had ook allerlei consequenties voor mij. Mijn rol zou zich wat meer op de achtergrond gaan afspelen maar ik had me er wel in kunnen vinden om ook daar dienstbaar in te zijn. Terwijl anderen door deze verandering juist heel erg moesten aanpoten, kreeg ik meer tijd.

Ik had mezelf ook een beetje weggecijferd wat betreft vakantie nemen, vakantie was voor mij altijd meer een moetje. Toen kwam de baas me vertellen dat ik wel vakantie moest opnemen. Inmiddels was het augustus of zo. Ik bedacht om mijn vakantie dan maar op te splitsen in drie perioden van twee weken. Die perioden heb ik allemaal gepland om mensen te ontmoeten, om zwerfafval te rapen en van hot naar her te reizen.

Allerlei dingen vielen toen samen. Ik ontmoette Lilly Platt, het meisje van de schoolstaking, zij had mij uitgenodigd om op mijn verjaardag tijdens World Cleanup Day in Zeist zwerfafval te gaan rapen. Ik ben gaan reizen en nam contact op met mensen die ik allemaal via Twitter kende en bewonderde en vroeg of ze het leuk zouden vinden om samen wat te gaan doen. Amsterdam, Rotterdam, Duiven, Apeldoorn, ik ben het hele land doorgereisd en kreeg er ook veel energie van.

Tussendoor was ik weer gaan werken en keek toen al weer uit naar de volgende vakantie. Ik werd daar zo blij en gelukkig van dat ik bedacht dat het zo gaaf zou zijn als ik dit mijn hele verdere leven zou kunnen doen. Toen ben ik gaan rekenen of ik financieel zes jaar kan overbruggen, zonder inkomen tot aan mijn AOW. Dat was het enige rationele aan het aspect, verder was het alleen maar mijn hart volgen. Gewoon doen waar je blij van wordt.

Peter: Heb je reacties gekregen?

Jan: De meeste reacties waren positief. Mensen stonden versteld en hadden ook bewondering voor mijn besluit. Soms vonden ze me ook een rare vent, je zo in het ongewisse storten als je een gesettelde baan hebt waar niks mis mee is. We zijn nou eenmaal niet op deze wereld om te werken, eigenlijk willen we gewoon gelukkig zijn. Ik voel me wel in de gezegende omstandigheid dat ik dat kan doen.

Peter: Je tweede actiepijler naast zwerfafval opruimen is de klimaatstrijd.

Jan: Dat is meer ondersteunend. De aanleiding is Lilly Platt, een meisje van destijds tien, die ging schoolstaken omdat ze dat van Greta Thunberg had gezien. Vraag me niet naar het waarom of om een rationele verklaring want die heb ik eigenlijk niet. Vanuit mijn binnenste moest ik haar gewoon steunen. Lilly heeft op Twitter heel veel volgers maar met dat staken was zij helemaal alleen.

Peter: Dat is best kwetsbaar voor haar geweest, zo alleen in het begin.

Jan: Eigenlijk nog steeds. Het is echt vanuit innerlijke motivatie dat ze het blijft doen.

Peter: Is dat wat jou geraakt heeft, die kwetsbaarheid?

Jan: Ja, zeker in het begin. Toen zaten we te fantaseren dat er politie op ons af zou komen tijdens het demonstreren. Dat we leuzen zouden roepen en kabaal maken en dat er dan politie zou komen om haar te arresteren. En dat gaat echt niet gebeuren want dan gooi ik me ervoor. Maar zover is het niet hoeven komen.

Peter: Je hebt ook meegedaan aan de grote klimaatmars

Jan: Die mars was 10 maart en ik vond dat ik dat gewoon moest doen. Dat was heel inspirerend. Ik ben er achter de schermen heen geweest met Lilly. Die stond op het podium als klimaatstaker met enkele anderen om iedereen toe te spreken. De mars zelf heb ik samen met de opa van Lilly gelopen, de moeder van Lilly vond het toch wel prettig dat hij niet alleen ging. Het was die dag beestenweer maar super motiverend. Dat heeft me wel geraakt die massaliteit, dat we niet alleen staan, dat Lilly niet alleen staat en dat een hoop mensen begaan zijn met het klimaat.

Hoe hebben wij elkaar ontmoet? Jij was aan het ZAPpen, ik hardlopen.

Peter: Ik sprak je bij Galvanitas tijdens de filmvertoning van ‘De Schapenheld’ en toen zei je dat je het zo druk had. Kun je daar wat over vertellen?

Jan: Volgens mij had ik de dinsdag daarvoor een hele lange dag. Om vier uur opgestaan, ik houd ervan om lekker de tijd te nemen om wakker te worden en om mijn ochtendrituelen te doen. Ik wilde de eerste bus naar Breda hebben en vandaar de trein naar Duiven. Daar was ik uitgenodigd om mee te lopen met stichting GoClean. Die waren met een datafestival bezig om in drie weken tijd 50.000 stuks zwerfafval op te ruimen en vast te leggen met Litterati.

Daar hadden ze mij voor gevraagd en dat leek me hartstikke leuk. Daar heb ik mijn 50.000e zwerfie geraapt. ’s Middags had ik een afspraak om naar Leiden te gaan waar Merijn Tinga het manifest van de Plastic Avengers zou overhandigen aan eurocommissaris Frans Timmermans. Om een uur of vier kwam ik daar aan, net op tijd. We hebben daar in een boot gezeten met Frans Timmermans. Dirk Groot heeft daar een speech gehouden en Auke-Florian van Canal Cups was er ook. Die zijn in Leiden bezig om de plastic bekers in beeld te brengen die tijdens Leidens Ontzet allemaal in het water belanden.

Peter: Hoe was dat met Frans Timmermans, wat gaat hij voor ons doen?

Jan: Er is onlangs Europese wetgeving gekomen die hij mede heeft geïnitieerd. Vier jaar geleden zou dat echt ondenkbaar zijn geweest. Die wet gaat over het verbieden van single use plastics zoals plastic rietjes. Daar gaat nog een hele tijd overheen omdat elk land dat in zijn wetgeving moet implementeren maar het besluit is er wel. Verder bewondert hij natuurlijk onze initiatieven en hij zal ook de weg van de producentenverantwoordelijkheid inslaan. De Europese politiek is echt veel verder dan de nationale politiek.

Peter: Over politiek gesproken… Stel dat je hier in Oosterhout wethouder zou zijn en je had milieuzaken, afval en duurzaamheid in je portefeuille, wat zou je in Oosterhout dan anders doen?

Jan: Het belangrijkste waar ik aan denk is het maaibeleid. Dat als er blikjes en flesjes liggen, dat we dan niet gaan maaien en eens lekker met die machines over dat blik en plastic gaan raggen wat nu in de huidige situatie gebeurt, maar dat we eerst rapen. Bij het aanbesteden van het maaien moet worden meegenomen dat vooraf het zwerfafval moet worden geruimd. Nu gaat het vaak alleen om de laagste prijs.

Peter: Je hebt al een aantal mensen genoemd die je door het opruimen van zwerfafval hebt ontmoet. Daar heb je vast wel e.e.a. van geleerd?

Jan: Zeker, van Merijn Tinga bijvoorbeeld over het belang van beeldvorming, dat een fotomoment veel meer kan doen dan acties. Bijvoorbeeld zo’n foto ontmoeting met Frans Timmermans. Het is niet alleen het mooie omhulseltje, er zit ook veel inhoud achter. Maar om een breed publiek aan te spreken is zo’n fotomoment waardevol. In mijn achterhoofd denk ik dat ik misschien wat vaker in de pers moet, een ingezonden stuk of een interview, dat soort dingen. Niet daar ik daarom zit te springen, absoluut niet, maar misschien dat ik daarmee wat meer teweeg kan brengen.

Kennis en ervaring delen tijdens de duurzaamheidsmarkt Oosterhout

Peter: Zichtbaarheid als actievorm voor jou?

Jan: Ik ben nu eigenlijk gewoon aan het genieten. Ik heb tijd zat dus als iets belangrijk is, gaan we het gewoon doen. Past het niet bij mij, dan ga ik het niet doen. Schakel mij in voor de dingen die ik leuk vind zeg ik tegen iedereen. Zo heeft Zero Waste Nederland gevraagd of ik penningmeester wil worden. Ze zijn zodanig gegroeid dat ze een stichting willen worden en een penningmeester nodig hebben. Toen ze hoorden dat ik stopte met werken en uit de financiële wereld kom, dachten ze aan mij.

Normaal gesproken zou ik zeggen: ga ik echt niet doen, ben juist gestopt met werken en ben nog nooit penningmeester geweest. Ik vind cijfers achter de komma ontelbaar veel leuker dan voor de komma, ik hou van de microscoop en niet van de helikopter view. Misschien dat het zweet me uitbreekt als het om duizenden Euro’s gaat. Dat waren zo mijn bezwaren maar die waren voor Zero Waste geen beletsel.

”En elke dag Live Life to the Max. Nou, dat heeft voor mij wel bijgedragen om te stoppen met werken. Dus hoe ik de toekomst zie? Eén dag!”

Peter: Zwerfafval, klimaat, nu Zero Waste, hoe zie jij de toekomst Jan?

Jan: Als ik aan de toekomst denk, dan denk ik aan iemand die heeft bijgedragen aan mijn besluit te stoppen met werken. Ze heeft een ongeneeslijke ziekte, Pulmonale Hypertensie. Gewoonlijk ben je vijf jaar na het constateren van deze ziekte dood en voor haar is dat nu zeven jaar geleden. Ze heeft als levensmotto Live Life to the Max. Elke dag kan de laatste zijn.

Zij had ervoor kunnen kiezen om zich ingrijpend te laten opereren wat zou betekenen dat ze een nieuw hart en nieuwe longen zou krijgen. En dan zegt ze: ga ik niet doen. Ik heb al allerlei ingrijpende operaties achter de rug. Wat ik daarvoor op moet geven is een normaal leven omdat ik op de lijst komt te staan en constant beschikbaar moet zijn. Ik mag dit niet doen, ik mag dat niet doen, ik mag geen wijn drinken, ik mag niet op vakantie want elk moment kan een donorhart beschikbaar zijn. Zo wil ik echt niet leven. Dus ik ga voor de kwaliteit en niet voor de kwantiteit. En elke dag Live Life to the Max.

Nou, dat heeft voor mij wel bijgedragen om te stoppen met werken. Dus hoe ik de toekomst zie? Eén dag!  Ik plan wel wat vooruit natuurlijk maar als het over mijn eigen toekomst gaat is het genieten van elke dag. Niet alleen ernaar streven: ik geniet van elke dag. Ik streef niet naar het genieten, ik geniet van elke dag. Ik ben hatrstikke gelukkig nu, elke dag.

Peter: Dat moet een hele nieuwe ervaring voor je zijn?

Jan: Dat is hartstikke lekker.

Peter: Over ervaringen gesproken, wat ik me herinner is dat je vroeger in het onderwijs bent begonnen.

Jan: Als kleine jongen wilde ik al onderwijzer worden, dat stond gewoon vast. Op de middelbare school zeiden mijn ouders: ga maar voor het hoogst haalbare want je weet maar nooit, misschien wil je wel geen onderwijzer worden. Jawel, ik wil wel onderwijzer worden. Ik heb het Atheneum gevolgd en ging daarna naar de Pedagogische Academie in Breda. Daar ben ik na 1,5 jaar gestopt, ik was absoluut niet geschikt om orde te houden in de klas. Ik ging ervan uit dat iedereen wel geïnteresseerd was in de boodschap die ik te vertellen had. Waarom zou je dan met andere dingen bezig zijn dan lekker leren lezen, schrijven en rekenen? Daar bleken kinderen heel anders over te denken en ik kon daar echt niet mee overweg.

Omdat ik nooit over een ander beroep had nagedacht wist ik niet wat ik moest doen en ben ik wat gaan werken als assistent verkoopleider. Toen besloot ik Duits te gaan studeren in Amsterdam. Ondertussen was ik met muziek bezig, met blokfluit spelen en had ik muziekstukken gemaakt, geschreven en uitgevoerd. Mijn muziekstuk werd op een gegeven moment uitgegeven. Oh gaaf, dan kan ik misschien stoppen met Duits als het goed genoeg is om te worden uitgegeven. En kan ik misschien conservatorium gaan doen, wie weet kan ik daar wat mee.

Toen ben ik via de muziekschool naar Jan van Dijk, de compositiedocent in Tilburg gestuurd. Die vroeg me wat voor muziek ik zoal beluister. Ik zei Bach. En wat nog meer? Ik zei nog meer Bach. Begin eerst maar eens met wat bredere muziek te leren kennen en dan piano leren spelen. Over een jaar kun je dan toelatingsexamen doen. Nou, dat was positief want hij zei niet stop er maar mee. Ik kwam diezelfde avond thuis, heb radio 4 aangezet, en daar viel ik met mijn neus in de boter.

Voorheen had ik vooral naar oude muziek geluisterd: Middeleeuwen, renaissance muziek en Bach. Maar die avond werd Sacre du Printemps van Stravinsky live uitgevoerd in een bewerking voor 4 piano’s door Maarten Bon. Ik wist niet wat ik hoorde! Dat was moderne klassieke muziek en dat ben ik toen ook gaan beluisteren. Ik heb de theoretische vakken op het conservatorium een paar jaar gedaan, maar er helaas ook weer mee gestopt vanwege de praktijkvakken. Ik was op te late leeftijd met piano spelen begonnen en had het eindexamen niveau nooit kunnen halen. Daar heb ik een flinke knauw van gekregen.

Ik was toen inmiddels 30 en met muziek was ik zo’n 100 uur per week bezig geweest. En als je dat ook op moet geven en je bent dan al  30, dan weet je het echt even niet meer. Ik heb van alles gedaan, alles opgegeven en heb uiteindelijk een beroepskeuze test laten doen. Daar kwamen een paar dingen uit die ik nog niet gedaan had: tolk/vertaler bij de EU en  boekhouder. Omdat ik zo snel mogelijk een baan wilde heb ik voor boekhouder gekozen.

Peter: Je hebt onlangs een grote stap gezet door je baan op te zeggen maar het is jou zo te horen niet vreemd om grote stappen te zetten, je hebt het vaker gedaan.

Jan: Oh ja? Dat was allemaal noodgedwongen door confrontaties met mijn eigen beperkingen. Als ik bijvoorbeeld wel voor de klas had kunnen staan, was ik onderwijzer geworden.

Peter: Veel hangt inderdaad met toevalligheden aan elkaar. Voor hetzelfde geld had jij geen last van je been gehad en was je misschien niet gaan ZAPpen. Maar ik hoor jou echt wel een paar grote stappen zetten. Dingen die je heel erg geraakt hebben omdat je bijvoorbeeld moest stoppen met het conservatorium.

Jan: Zo heb ik er niet over nagedacht, voor mij was dit geen groot besluit. Je moet dingen doen die je moet doen als je dat zo voelt. Ik ben gewoon in de gelukkige omstandigheid dat ik het me kan veroorloven om te stoppen met werken.

Peter: Op de volgende vraag weet ik eigenlijk het antwoord al want je leeft bij de dag en daar word je erg gelukkig van, maar heb je plannen en ambities?

Jan: Nou…..? Of het zou moeten zijn wat ik al eerder zei: kijken waar mijn grenzen liggen. Ik ben daarin wat opener geworden denk ik. Daarom ga ik ook penningmeester worden, samen met mijn broer die me eventueel kan helpen, dat is een fijn gevoel. Maar ik ga het gewoon doen. Ik ga niet vaker nee zeggen, ik ga vaker ja zeggen.

Actief in ZAP-groepen door heel Nederland: de kracht van samen

”Al die individuen die samenwerken, al die gebundelde kracht, dat is veel sterker dan individuele kracht. Dus laten we samenwerken.”

Peter: Laatst vertelde je me dat je een soort van verbindende factor wilt worden om ZAPpers bij elkaar te brengen. Wat wil je daarmee bereiken?

Jan: Dat je niet alleen als individu bezig bent. Volgens Jeff Kirschner, de oprichter van Litterati, kun je als individu verschil maken maar kunnen we samen impact creëren. Al die individuen die samenwerken, al die gebundelde kracht, dat is veel sterker dan individuele kracht. Dus laten we samenwerken.

Bewaard onder Inspiratie, Onze wijk | 6 Comments

Tags: , , , , , , ,